Het wordt in de toekomst drukker, de files langer en de treinen voller. Nederland stevent af op 19 miljoen inwoners en moet alle zeilen bijzetten om de groei in goede banen te leiden, waarschuwen experts. Extra huizen, extra auto’s, extra treinen. Maar ook extra CO2-uitstoot, vraag naar extra artsen en mogelijk zelfs compleet nieuwe steden. „We staan voor een gigantische opgave.”

Extra. Dat is het mantra voor de komende tien jaar. Tot 2030 groeit de bevolking jaarlijks met maar liefst 105.000 personen, van wie 82.000 via immigratie. Jaarlijks krijgt Nederland er een stad als Delft bij. Telde Nederland in de jaren negentig nog 15 miljoen inwoners, in 2024 zijn dat er 18 miljoen, in 2039 naar verwachting 19 miljoen en in 2060 mogelijk zelfs 21 miljoen, stelt het CBS, dat eind vorig jaar de cijfers flink naar boven bijstelde in de nieuwste bevolkingsprognose.

Extra. Dat is het mantra voor de komende tien jaar. Tot 2030 groeit de bevolking jaarlijks met maar liefst 105.000 personen, van wie 82.000 via immigratie. Jaarlijks krijgt Nederland er een stad als Delft bij. Telde Nederland in de jaren negentig nog 15 miljoen inwoners, in 2024 zijn dat er 18 miljoen, in 2039 naar verwachting 19 miljoen en in 2060 mogelijk zelfs 21 miljoen, stelt het CBS, dat eind vorig jaar de cijfers flink naar boven bijstelde in de nieuwste bevolkingsprognose.

Waar gaan deze mensen wonen? Raken de wegen en het spoor niet overvol? Als de bevolking op 19 miljoen uitkomt in 2040, dan zijn er de komende twintig jaar maar liefst een miljoen extra nieuwe huizen nodig, becijfert TU Delft-hoogleraar Peter Boelhouwer. Ons land telt nu bijna 7,9 miljoen woningen. „Een miljoen erbij is enorm”, aldus Boelhouwer. Daarbovenop komt het reeds bestaande tekort van 300.000 huizen.

Grondoppervlakte

Voor de nieuwe wijken is één procent van het Nederlandse grondoppervlakte nodig, stelt de hoogleraar. In de Randstad is er volgens de hoogleraar nog plek. Valkenburg bij Den Haag, goed voor 5000 nieuwe woningen; net als Rijnenburg bij Utrecht. Een andere optie: IJburg (Amsterdam) doortrekken richting Almere.

Daarmee is het miljoen woningen nog lang niet in zicht. Meer rigoureuze maatregelen zijn mogelijk. „Schiphol naar zee verplaatsen voor woningbouw in de Haarlemmermeer. Je zou compleet nieuwe groeidorpen- en steden kunnen ontwikkelen. Net als in Engeland”, vertelt Boelhouwer. Daar worden vanwege de woningnood twee groeisteden en een aantal nieuwe groeidorpen gebouwd.

Stikstof

Is dit vanwege strenge milieuregels wel haalbaar? Eind vorig jaar moest de maximumsnelheid nog worden verlaagd, omdat bouwprojecten waren stilgevallen vanwege te veel stikstofuitstoot. „We zitten momenteel helemaal klem, er moeten keuzes worden gemaakt”, stelt Boelhouwer, die vooral denkt aan inkrimpen van de landbouwsector om stikstofruimte te creëren.

„We staan voor een gigantische opgave”, waarschuwt hij. Miljoenen huizen worden bovendien verduurzaamd en gaan van het gas af. Daarnaast kampen mogelijk tot een miljoen bestaande huizen met funderingsproblemen. „Daarvan zal ook een deel vervangen moeten worden”, zegt de hoogleraar, die het totaalbeeld ’ronduit alarmerend’ vindt en een dringende oproep aan de politiek doet. „Pak de regie en stel een minister van ruimtelijke ordening aan.”

Wagenpark

Ook het wagenpark dijt flink uit, voorziet de Bovag. In 2039 rijden er mogelijk zo’n 9,5 miljoen personenauto’s rond, schat de belangenvereniging op basis van historische gegevens. Nu zijn dat er 8,6 miljoen. „Er is weleens geroepen dat de rek eruit was. Omdat de deelauto populairder zou worden”, zegt woordvoerder Tom Huyskens. „Dat zien we voorlopig in de cijfers niet terug. Het aantal auto’s blijft groeien.”

Extra. Dat is het mantra voor de komende tien jaar. Tot 2030 groeit de bevolking jaarlijks met maar liefst 105.000 personen, van wie 82.000 via immigratie. Jaarlijks krijgt Nederland er een stad als Delft bij. Telde Nederland in de jaren negentig nog 15 miljoen inwoners, in 2024 zijn dat er 18 miljoen, in 2039 naar verwachting 19 miljoen en in 2060 mogelijk zelfs 21 miljoen, stelt het CBS, dat eind vorig jaar de cijfers flink naar boven bijstelde in de nieuwste bevolkingsprognose.

Waar gaan deze mensen wonen? Raken de wegen en het spoor niet overvol? Als de bevolking op 19 miljoen uitkomt in 2040, dan zijn er de komende twintig jaar maar liefst een miljoen extra nieuwe huizen nodig, becijfert TU Delft-hoogleraar Peter Boelhouwer. Ons land telt nu bijna 7,9 miljoen woningen. „Een miljoen erbij is enorm”, aldus Boelhouwer. Daarbovenop komt het reeds bestaande tekort van 300.000 huizen.

Grondoppervlakte

Voor de nieuwe wijken is één procent van het Nederlandse grondoppervlakte nodig, stelt de hoogleraar. In de Randstad is er volgens de hoogleraar nog plek. Valkenburg bij Den Haag, goed voor 5000 nieuwe woningen; net als Rijnenburg bij Utrecht. Een andere optie: IJburg (Amsterdam) doortrekken richting Almere.

Daarmee is het miljoen woningen nog lang niet in zicht. Meer rigoureuze maatregelen zijn mogelijk. „Schiphol naar zee verplaatsen voor woningbouw in de Haarlemmermeer. Je zou compleet nieuwe groeidorpen- en steden kunnen ontwikkelen. Net als in Engeland”, vertelt Boelhouwer. Daar worden vanwege de woningnood twee groeisteden en een aantal nieuwe groeidorpen gebouwd.

Stikstof

Is dit vanwege strenge milieuregels wel haalbaar? Eind vorig jaar moest de maximumsnelheid nog worden verlaagd, omdat bouwprojecten waren stilgevallen vanwege te veel stikstofuitstoot. „We zitten momenteel helemaal klem, er moeten keuzes worden gemaakt”, stelt Boelhouwer, die vooral denkt aan inkrimpen van de landbouwsector om stikstofruimte te creëren.

„We staan voor een gigantische opgave”, waarschuwt hij. Miljoenen huizen worden bovendien verduurzaamd en gaan van het gas af. Daarnaast kampen mogelijk tot een miljoen bestaande huizen met funderingsproblemen. „Daarvan zal ook een deel vervangen moeten worden”, zegt de hoogleraar, die het totaalbeeld ’ronduit alarmerend’ vindt en een dringende oproep aan de politiek doet. „Pak de regie en stel een minister van ruimtelijke ordening aan.”

Wagenpark

Ook het wagenpark dijt flink uit, voorziet de Bovag. In 2039 rijden er mogelijk zo’n 9,5 miljoen personenauto’s rond, schat de belangenvereniging op basis van historische gegevens. Nu zijn dat er 8,6 miljoen. „Er is weleens geroepen dat de rek eruit was. Omdat de deelauto populairder zou worden”, zegt woordvoerder Tom Huyskens. „Dat zien we voorlopig in de cijfers niet terug. Het aantal auto’s blijft groeien.”

Meer voertuigen leidt tot meer verkeersdruk, stelt het Planbureau voor de Leefomgeving. Een procent groei zorgt voor drie procent meer files, zegt onderzoeker Hans Hilbers. Tot 2030 ziet het er ’redelijk rustig uit’, omdat infrastructurele knelpunten worden aangepakt. Daarna kan de filedruk gaan toenemen, verwacht hij. Autogebruik kan goedkoper worden als benzineauto’s zuiniger worden, maar vooral als meer mensen elektrisch rijden. Daardoor neemt het aantal gereden kilometers toe en wordt het drukker op de weg.

Asfalteren

Tegen een verdere stijging van de verkeersdruk is bijna niet op te asfalteren, zegt Jan Anne Annema, verkeersdeskundige aan de TU Delft. Vroeg of laat zal de politiek kilometerheffing van stal halen. Hoe harder de bevolking groeit, hoe groter de kans, voorspelt hij.

Er hangen ook donkere wolken boven het spoor. Voor de komende tien jaar neemt het aantal reizigers explosief toe. Van 1,5 naar 2 miljoen per dag, stelt spoorbeheerder ProRail. „En als je naar 2040 kijkt, is de groei zo groot, dat kunnen we niet op het spoor kwijt”, zegt directeur strategie en innovatie Jeroen Fukken van NS. Er is ’op veel trajecten’ meer dubbelspoor nodig. „Met daarop meer treinen, die dichter op elkaar rijden; en veel meer sprinters die vaker dan om de tien minuten vertrekken.” NS beschikt nu over 506 treinstellen en zal er bij een groei van 1,5 miljoen inwoners 720 nodig hebben, schat het bedrijf.

Levensverwachting

Ook in de zorg is het alle hens aan dek. De bevolking vergrijst, de levensverwachting stijgt en de sector kampt met een schreeuwend personeelstekort. Daar komt nu de nog hogere (voorziene) bevolkingsgroei bovenop. Ziekenhuizen hebben in 2040 tot 170.000 extra paar handen nodig, becijfert ING. Niet alleen verplegers en doctoren, maar ook ondersteunend personeel. Fors meer dan de kleine 300.000 die er nu werken. Als de zorg versneld digitaliseert en efficiënter wordt, kan de schade worden beperkt, concluderen de rekenmeesters.

„In de huisartsenzorg zijn over 10 tot 15 jaar ten minste 6000 tot 7000 extra dokters nodig”, vertelt arbeidsmarktspecialist gezondheidszorg Ronald Batenburg van onderzoeksinstituut Nivel. Nu werken er bijna 13.000 huisartsen. Het aantal opleidingsplekken moet fors omhoog, adviseert het Capaciteitsorgaan.

Buitenlands personeel

„Buitenlands personeel kan een noodoplossing zijn”, stelt Batenburg. Daar kleeft wel een nadeel aan. „Mijn Roemeense collega’s maken zich grote zorgen dat de helft van hun dokters naar West-Europa trekt en dat Roemenië straks met gigantische tekorten kampt. Dat wil je ook niet”, zegt de arbeidsmarktspecialist. „De structurele oplossing is het opleiden van eigen personeel. Zelfvoorzienend zijn.”

Niet alleen in de zorg piept en kraakt het. Nederland heeft nu al grote moeite om de CO2-uitstoot te verlagen. Bevolkingsgroei via immigratie helpt dan niet, stelt energieonderzoeker John Kerkhoven. Want dit brengt extra emissie naar Nederland. Al deze mensen verwarmen hun woning en gaan de weg op. Dat zal gecompenseerd moeten worden.

CO2-emissie

Zelfs in 2030 – als de verduurzaming flink op stoom is – zorgt bevolkingsgroei (in het geval van plus een miljoen) volgens de onderzoeker nog steeds voor ’enkele megatonnen’ extra CO2-emissie. Tussen de 1,25 en 2,5 procent van het totaal. „Ongeveer evenveel als de uitstoot van een kleine kolencentrale”, zegt Kerkhoven. Bijvoorbeeld de Hemwegcentrale, vertelt energieonderzoeker Martien Visser. Die centrale werd vorig jaar gesloten om de CO2-emissie juist te verlagen.

„De druk om CO2-doelen te halen is groot en wordt door bevolkingsgroei nog groter”, zegt directeur Frans Rooijers van het onderzoeksbureau CE Delft. Hoeveel precies is lastig te kwantificeren. „Maar we zullen bijvoorbeeld sneller een groter deel van het wagenpark moeten vergroenen. Of het zware transport sneller op waterstof laten overstappen.”

Het onderwerp wordt zorgvuldig vermeden, merkt demograaf Jan Latten, die het debat rond duurzaamheid en bevolkingsgroei nauwgezet volgt. Sommige politieke partijen branden volgens Latten hun vingers er liever niet aan. Want een rem op de bevolkingsgroei zou in Nederland vooral een inperking van immigratie betekenen. Dat ligt erg gevoelig, merkt hij.

Gezinsbeleid

Er is een eerlijk debat over bevolkingsgroei nodig, betoogt de demograaf. „Willen we als samenleving zo enorm groeien en kan ons land dit aan? Of is immigratie juist nodig vanwege grote personeelstekorten. Hoeveel arbeidsmigranten hebben we nodig? Of is gezinsbeleid de oplossing. Zodat het voor jonge stellen aantrekkelijker wordt om kinderen te krijgen. Daarover moet worden nagedacht.”

Een langetermijnvisie is nodig. Nu overheerst het kortetermijndenken, waarschuwt Latten. „Dan blijf je achter de feiten aan hollen.”