Amsterdam – Er kunnen 500.000 woningen in weilanden gebouwd worden, mits de politiek daar toestemming voor geeft. Dat blijkt uit een inventarisatie van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) naar nieuwbouwlocaties in de zeven provincies waar de meeste nieuwe huizen moeten komen. Tot 2030 zouden er in heel Nederland 1 miljoen woningen extra nodig zijn.
„Als je met enige creativiteit kijkt zijn er nog veel locaties in het groen te vinden voor woningbouw. Er zullen ook locaties afvallen, maar met deze uitbreidingen kan al een groot deel van de woningbehoefte ingevuld worden in de komende jaren”, zegt directeur Taco van Hoek van het EIB. Grote locaties in het groen zijn onder meer te vinden rond Rotterdam-Zuid. Daar zouden 83.000 huizen gebouwd kunnen worden, net als op plekken als Arnhem-Zuid (39.500), en rond steden als Eindhoven (30.000), Breda (30.000) en Zwolle (26.000).
Beschermde natuur
Het EIB heeft locaties gezocht waar al treinstations of autowegen in de buurt zijn. Infrastructuur is nodig om woonwijken te ontsluiten. Volgens Van Hoek kan er ook daadwerkelijk gebouwd worden, want ze liggen ver genoeg van zogeheten Natura2000-gebieden of andere beschermde natuur.
De locaties in het groen komen bovenop de stapel van plannen voor binnenstedelijk bouwen, die goed zijn voor 810.000 woningen. Maar het punt is dat niet alle woningbouwplannen gerealiseerd worden. Zo wil de gemeente Utrecht windmolens neerzetten op Rijnenburg, dat ook op het lijstje van de EIB staat. Deze grond is meer dan twintig jaar geleden al aangewezen als nieuwbouwlocatie. De Tweede Kamer wil dat minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) een zogeheten ’aanwijzing’ geeft voor woningbouw, maar tot nu toe doet de bewindsvrouw dat niet.
Omwonenden
De verwachting is dat ongeveer de helft van de plannen uiteindelijk werkelijkheid wordt, want ook binnenstedelijke projecten gaan soms niet door vanwege bezwaren van omwonenden of aanwezigheid van industrie. Zo werd een paar jaar geleden een streep gezet door woningbouw op het Hembrugterrein in Zaandam door de Raad van State vanwege mogelijke geuroverlast.
Veel politieke partijen willen iets doen aan het huidige woningtekort van ruim 300.000 woningen, maar een centrale inventarisatie ontbreekt. De urgentie wordt wel gevoeld, ook omdat de verwachting is dat de bevolking door immigratie de komende jaren flink blijft groeien.
Ook wordt van hoog tot laag bij de overheid tot nu toe aan toe vastgehouden aan binnenstedelijk bouwen. Waarom zijn deze woningen in het weiland dan nodig?
„Een miljoen woningen binnenstedelijk bouwen lukt niet voor 2030”, zegt Van Hoek. „Het is duur en niet iedereen wil in een flat in een binnenstad wonen. Ook is het efficienter om op nieuwe locaties in het groen te bouwen. Het is uiteraard niet zeker of deze gebieden worden aangewezen voor woningbouw. Dat vereist een andere politieke keuze. Maar het kan wel, en ook op een verantwoorde manier, zo blijkt uit ons onderzoek.”
Het nieuwbouwtempo is de afgelopen jaren gedaald, onder meer als gevolg van bevolkingsgroei, decentrale aanpak, juridisering en in sommige gemeenten een flink eisenpakket als het gaat om de verdeling van de bouw van koopwoningen of sociale huurwoningen.
Stikstofcrisis
Ook de stikstofcrisis gooide roet in het eten qua tempo, omdat gemeenten gedurende een tijd geen bouwvergunningen afgaven. Bouwplannen worden tot nu toe aan gemeenten en provincies gelaten, die daar soms met elkaar in conflict over raken. Zo is de Gnephoek bij Alphen aan den Rijn klaar voor de bouw van 20.000 woningen, maar is de provincie spelbreker.
Het EIB beperkte zich bij de inventarisatie tot zeven provincies: Noord-Holland, Gelderland, Utrecht, Zuid-Holland, Overijssel, Flevoland en Noord-Brabant. De drie noordelijke provincies, die onlangs aanboden om ruim 200.000 woningen te bouwen, zitten er opmerkelijk genoeg niet bij.
Te ver weg
„De grootste vraag naar woningen is in Noord-en Zuid-Holland. Het heeft geen zin om in het noorden voor de Randstad te bouwen, omdat 80% van de mensen verhuist binnen de eigen gemeente. Mensen voelen zich verbonden met de regio waar hun werk is, familie en kennissen wonen, hun kinderen naar school gaan en waar ze hun sociale netwerken hebben opgebouwd. In het noorden moet men bouwen voor de eigen regionale vraag, die er natuurlijk ook is.”
Volgens Van Hoek zijn er een paar regio’s geschikt voor overloop vanuit de Randstad, dat zijn onder meer Amersfoort, waar het gebied tussen de Vinex-locatie Vathorst en Nijkerk nog bebouwd kan worden.
Als een deel van de plannen wordt ingevuld, is dat volgens Van Hoek voldoende om de vraag naar woningen in de komende jaren op te vangen. Het EIB heeft becijferd dat een derde van het woningtekort toegeschreven kan worden aan arbeidsmigraten, die vaak een woning delen of studenten in een dure stad als Amsterdam.
Landschap aangetast
De laatste decennia is er een teneur ontstaan dat woningen in het groen schadelijk zou zijn voor de natuur. Vorige week werd er een streep gehaald door woningbouw ten oosten van Alkmaar, omdat dit het provinciaal landschap zou aantasten.
Volgens Van Hoek hoeft het een het ander niet uit te sluiten. „Ik ben op de locatie bij Alkmaar geweest, die naast de snelweg ligt. Het is niet duidelijk waarom dit nou weiland zou moeten blijven. Je kunt de groengebieden bovendien inrichten met lage dichtheden, dus niet al te veel woningen. Daardoor sluit het groen wonen aan om het omliggende landschap. Men hoeft niet alles op slot te zetten, als er op een verantwoorde manier gebouw wordt.”