Voor zeven regio’s met de hoogste verstedelijkingsdruk hebben Rijk en regio samen verstedelijkingsstrategieën opgesteld. Hierin wordt niet alleen naar woningbouw gekeken, maar ook naar mobiliteit, economie en natuur, energie en water. Het grootste deel van de woningbouwopgave tot 2040 wordt gerealiseerd in deze 7 regio’s (600.000 woningen tot 2030, 900.000 woningen tot 2040). In de regio’s liggen ook de 14 grootschalige woningbouwlocaties.

Tezamen vormen de zeven regio’s het Stedelijk netwerk Nederland, zoals beschreven in de NOVI. Daarbij wordt zoveel mogelijk binnen bestaand stedelijk gebied gebouwd, maar ook klimaatbestendig, goed bereikbaar, met voldoende werklocaties nabij en met behoud van open ruimtes en groen tussen steden. Het bieden van een leefomgeving van hoge kwaliteit staat voorop.

De verstedelijkingstrategieën liggen er nu. De komende maanden worden er concrete, wederkerige afspraken gemaakt en de benodigde middelen, maatregelen in kaart gebracht. Dit wordt besproken op het Bestuurlijk Overleg Leefomgeving medio 2022. Belangrijk daarbij is een breed draagvlak voor de verstedelijkingsstrategieën en uitvoeringsafspraken bij alle betrokken overheden, waterschapsbesturen, maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Metropoolregio Amsterdam

Een toekomstbestendige en evenwichtige metropool met meerdere kernen. Dat is de hoofdlijn van de gezamenlijke koers die de Metropoolregio Amsterdam (MRA) met het Rijk heeft opgesteld. Met deze koers wordt ruimte gegeven aan 325.000 extra woningen tot 2050 – waarvan minimaal 175.000 tot 2030 – en aan ongeveer evenzoveel banen. Er worden niet alleen woningen gebouwd, maar complete en duurzame steden en samenlevingen in een vitaal landschap. Ook de transitieopgaven mobiliteit, energie en klimaat zijn belangrijke onderdelen van het verstedelijkingsconcept. Tijdens het bestuurlijk overleg Noordwest op 24 november jl. is met MRA en Rijkspartners afgesproken dat het verstedelijkingsconcept MRA de inhoudelijke basis vormt voor de verdere uitwerking van de verstedelijkingsstrategie, inclusief de fasering en investeringsstrategie.

Het verstedelijkingsconcept wordt de komende maanden behandeld in raden en Staten van de gemeenten, provincies en Vervoerregio in de MRA. In het voorjaar van 2022 maken Rijk en regio afspraken over hoe ze de komende jaren gaan samenwerken in de ontwikkeling van de regio.

Zuidelijke Randstad

Afgesproken is om tot 2040 circa 170.000 woningen te bouwen in 8 gemeenten langs de ‘Oude Lijn’ (de spoorlijn Leiden-Dordrecht) waarvan 70.000 op een 13-tal toplocaties langs de Oude Lijn en 100.000 woningen op goed bereikbare, binnenstedelijke plekken binnen de acht gemeenten. Dit is goed voor tweederde van de totale woningbouwopgave van Zuid-Holland. Het worden kwalitatief hoogwaardige locaties met een mix aan wonen en werken, duurzaam en klimaatadaptief.

Speciale aandacht is er voor de bereikbaarheid van de steden: de schaalsprong van het OV op de Oude lijn en de MIRT-verkenningen Den Haag/CID-Binckhorst en Oeverververbinding Rotterdam maken stedelijke verdichting mogelijk. De Oude Lijn, CID-Binckhorst en Oostflank Rotterdam zijn ook benoemd in de NOVI als drie van de 14 grootschalige woningbouwlocaties.

Daarnaast zijn in dit Verstedelijkingsakkoord afspraken gemaakt over de uitvoering van de gezamenlijke integrale strategie op verschillende thema’s, waaronder energietransitie, landschap en klimaatadaptatie en leefomgevingskwaliteit in relatie tot verstedelijking. Het verstedelijkingsakkoord Zuidelijke Randstad wordt geactualiseerd, o.a. met nieuwe afspraken op het gebied van groen in en om de stad, en dan besproken op het Bestuurlijk Overleg Leefomgeving medio 2022.

Stedelijk Brabant

In Stedelijk Gebied Eindhoven liggen grote kansen om op korte termijn circa 30.000 woningen te realiseren middels drie gebiedsontwikkelingen: Het centrum van Eindhoven inclusief, Eindhoven Internationaal Knoop XL (EIK XL), centrum Helmond en de ontwikkelas Eindhoven Centrum –Veldhoven De Run. Er zijn aanvullende, resultaatgerichte afspraken nodig m.b.t. woningbouw tot 2030, in het bijzonder ten aanzien van de drie genoemde locaties. Bijzondere aandacht zal uit gaan naar de relatie tussen mobiliteit, verdere verstedelijking (inclusief balans wonen en werken) en groen/blauw. Tijdens het Bestuurlijk Overleg Leefomgeving van medio 2022 zullen hierover besluiten worden genomen.

Hoe de verstedelijking in de rest van stedelijk Brabant vorm gaat krijgen en wat daarvoor nodig is wordt nog nader uitgewerkt in de Verstedelijkingsstrategie voor Stedelijk Brabant. Over het aantal te bouwen woningen tot 2030 zijn wel al afspraken gemaakt. Rijk en regio onderzoeken samen waar de woningen het beste kunnen komen. Naast de woningbouwopgave is ruimte nodig voor de noodzakelijke randvoorwaarden op het gebied van mobiliteit, werken, klimaatadaptatie en groen/blauw en energietransitie om ook in de bestaande stad en in de dorpen en kernen een goed vestigingsklimaat te kunnen bieden.

Metropoolregio Utrecht

Het aantal mensen dat woont, werkt en studeert in de regio Utrecht stijgt harder dan waar dan ook in Nederland. Om die groei op te vangen, zijn er in 2040 125.000 woningen nodig en locaties voor ruim 80.000 banen. Rijk en regio willen dat woningen, werklocaties en voorzieningen in 2040 dicht bij elkaar liggen en goed bereikbaar zijn. Ook moeten de Utrechtse landschappen hun kwaliteit behouden en goed toegankelijk zijn vanuit stad en dorp. Door slim te combineren, gebiedsgericht te kijken en door intensive samenwerking tussen gemeente, provincie en Rijk is het gelukt ruimte te vinden voor al deze opgaven in de verstedelijkingsstrategie voor deze regio, ‘Utrecht Nabij’. Nabijheid is daarin het leidend principe. De komende 20 jaar wordt vooral binnenstedelijk bijgebouwd en in de buurt van nieuwe en bestaande ov-knooppunten: plekken waar bus, tram, trein, fiets en auto samenkomen. Nieuwbouw in Utrecht concentreert zich rondom ov-knooppunten in een U-vormig gebied van Zuilen en Leidsche Rijn Centrum via Westraven, Lunetten-Koningsweg en USP naar Overvecht.

Voor de grootschalige gebiedsontwikkelingen voor na 2030 in de ‘Grote U’ (Leidsche Rijn-Zuilen, A12 zone en Lunetten/Koningsweg-USP) zijn gebiedsonderzoeken gestart waarin deze gebieden nader worden uitgewerkt vanuitde brede opgave voor gezond stedelijk leven en de wisselwerking met de benodigde mobiliteitsmaatregelen. In 2022 worden afspraken te maken over de concrete invulling van deze gebieden en daarvoor benodigde maatregelen.

Het Ontwikkelbeeld ‘Regio Amersfoort Centraal’ wordt een antwoord gegeven op de vraag hoe de groei van wonen en werken in de periode 2030-2040 op te vangen én bereikbaar, groen en leefbaar te blijven. De opgaven, ambities en randvoorwaarden in de Regio Amersfoort kennen een duidelijke samenhang met de Metropoolregio Utrecht, et Ontwikkelbeeld Regio Amersfoort Centraal en het Ontwikkelperspectief Utrecht Nabij zien we als één regionale verstedelijkingsstrategie.

Arnhem Nijmegen Foodvalley

De Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen en Regio Foodvalley zien de komende jaren een forse groei op zich: tot 2040 zijn in beide regio’s naar verwachting 100.000 extra woningen nodig met daarbij ook voldoende arbeidsplaatsen en werklocaties. Daarmee liggen er ook grote opgaven voor energie, klimaat, landschap, leefomgeving en mobiliteit. De betrokken overheden (Rijk, provincies Gelderland en Utrecht, Regio Foodvalley, de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen, de 26 regiogemeenten en drie waterschappen) hebben daarom de Verstedelijkingsstrategie Arnhem Nijmegen Foodvalley opgesteld. Deze strategie bestaat uit het Verstedelijkingsconcept ‘Meer landschap, meer stad’ en de gebiedsuitwerkingen voor acht deelgebieden. Op het Bestuurlijk Overleg MIRT (Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport) Oost 2022 zijn eerste afspraken gemaakt over de uitvoering en verdere samenwerking (zie hieronder).

Het verstedelijkingsconcept beschrijft welke voorwaarden en uitgangspunten er zijn voor de ontwikkeling van nieuwe locaties om te wonen en te werken. Daarvoor zijn vier bouwstenen benoemd: leefomgeving, mobiliteit, economie en wonen. Nieuwe woningen worden bij voorkeur binnen bestaand stedelijk gebied geprogrammeerd en nabij (H)OV-knopen. Daarmee worden bestaande steden, regio- en dorpskernen versterkt en wordt tegelijkertijd het landschap gekoesterd. Het doel is leefomgevingen te maken met een menging van functies (wonen/werken/voorzieningen) en voldoende groen (zoals recreatieve uitloopgebieden, sportvelden, natuur en hydrologische buffers).

In acht deelgebieden (Foodvalley-Noord, Foodvalley-Zuid, Spoorzone Arnhem-Oost, Nijmegen-West, Rijk van Nijmegen, De Liemers, Middengebied Arnhem-Nijmegen en de Veluwe) worden deze opgaven en ambities verder uitgewerkt. De regionale en de lokale overheden streven ernaar deze Onderzoeksagenda Gebiedsuitwerkingen dit jaar (2022) vast te stellen.

De betrokken overheden werken de komende jaren samen aan het realiseren van de verstedelijkingsopgaven tot en met 2040. De eerste stap is gezet met de Bestuurlijke afspraken Verstedelijking (november 2022).

Regio Groningen-Assen

De verstedelijkingsstrategie Groningen-Assen is afgerond. De strategie bevat plannen voor 36.000 woningen. De locatiekeuzes zijn gebaseerd op een aantal principes. Zoals het bouwen rondom OV-knooppunten, het versterken van de agglomeratiekracht, het verbeteren van de kwaliteit van bestaande wijken en het tijdig opleveren van de woningen.

In een aantal deelgebieden wordt verder gewerkt aan het realiseren van de strategie en het doen van noodzakelijke ingrepen. Denk bijvoorbeeld aan het verbeteren van de ontsluiting van de westflank van Groningen, de transformatie opgaven bij Assen Centraal of het verbeteren van het landschap en groen om de steden/kernen.

Regio en Rijk gaan de programmering en verstedelijkingsafspraken samen opstellen en afsluiten.